Wat zijn een Koolhydraatarm diëten?

Een koolhydraatarme dieet is een voedings- en afvalmodel dat steeds meer aan populariteit wint. Het verminderen van de consumptie van koolhydraten maakt effectieve gewichtsvermindering mogelijk, daarom werden koolhydraatarme diëten vooral bekend als afslankdiëten. Het blijkt echter dat de voordelen van het volgen van een koolhydraatarm dieet veel verder gaan dan het verminderen van overtollige kilo’s. Een dieet met een verminderde toevoer van koolhydraten heeft een positief effect op het functioneren van het hele lichaam. Het is een voedingsmodel dat perfect is voor patiënten met insulineresistentie en diabetes.

Principes en varianten van koolhydraatarme voeding

In een traditioneel dieet zijn koolhydraten de belangrijkste macronutriënt, die tot 65% van het dieet uitmaken. Eiwit is goed voor ongeveer 10-15% en vetten gemiddeld 25-35%. Bij een koolhydraatarm dieet zijn deze verhoudingen omgekeerd. De vetten zijn de belangrijkste energiebron en de consumptie van koolhydraten wordt aanzienlijk verminderd.

Jarenlang werd aangenomen dat een hoge vetinname gepaard ging met een groter risico op het ontwikkelen van obesitas of hartaandoeningen, dus het vetrijke, koolhydraatarme voedingsmodel stuitte op aanzienlijke tegenzin van de kant van voedingsdeskundigen en artsen. Tegenwoordig is echter bekend dat vetten in de voeding helemaal niet ongezond zijn, integendeel. In het licht van vele wetenschappelijke studies die de gunstige effecten van vetten op de gezondheid bevestigen, wordt een koolhydraatarm dieet steeds belangrijker.

Glucose wordt beschouwd als de belangrijkste energiebron voor de cellen van het lichaam. En inderdaad, het is uit deze verbinding dat de cellen van het lichaam energie onttrekken. Dit geldt met name voor rode bloedcellen, hersenen, nieren. Het blijkt echter dat zelfs weefsels die glucose als voorkeursbron van glucose gebruiken, ook energie uit vetten kunnen halen.

Onder de omstandigheden van lage glucosetoevoer in de lever en nieren vinden intense gluconeogeneseprocessen plaats. Glucose wordt gesynthetiseerd uit aminozuren, lactaat en glycerol. Uit koolhydraten haalt het belangrijkste orgaan, d.w.z. de hersenen, glucose uit ketonlichamen. Het blijkt dus dat de consumptie van koolhydraten op het aanbevolen niveau, zelfs boven de 200 gram per dag, niet nodig is.

Bij een koolhydraatarm dieet wordt de koolhydraatinname beperkt tot de laagste inname waarbij nog geen symptomen van ketose worden waargenomen. Meestal is het ongeveer 50 – 130 gram per dag. De waarde van 50 gram wordt beschouwd als een grenswaarde, een lagere koolhydraatinname kan leiden tot een overgang naar een toestand van ketose.

Het beperken van de consumptie van koolhydraten gaat gepaard met het vergroten van de aanvoer van vetten. De optimale verhoudingen van macronutriënten op een koolhydraatarm dieet zijn 50-60% vet, 20-30% eiwit en 20% koolhydraten. Bij een koolhydraatarm dieet is de vetinname hoog. Dit betekent echter niet dat je je moet beperken tot het eten van alleen onverzadigde vetzuren. Je kunt veilig zowel plantaardige als dierlijke eiwitbronnen bereiken, met verzadigde en onverzadigde zuren. De mythe over de schadelijkheid van verzadigd vet is al ontkracht. En dierlijke vetten zijn een waardevolle bron van antioxidanten als CLA of glutathion. Een koolhydraatarm dieet moet daarom rijk zijn aan vis en vlees, boter, plantaardige oliën (waaronder kokosolie) en eieren.

Koolhydraatarme diëten

Naast het koolhydraatarme dieet, zijn er meerdere diëten die meer of minder koolhydraatarm zijn.
Hieronder een selectie van deze koolhydraatarme diëten.

Ketogeen dieet

Een variant van het koolhydraatarme dieet is het ketogeen dieet. Het gaat ervan uit de consumptie van koolhydraten te beperken tot ongeveer 10%, wat overeenkomt met 30-50 gram per dag. Het doel van zo’n verregaande vermindering van de inname van koolhydraten is het bereiken van een staat van ketose. Bij een zeer lage koolhydraatinname haalt het lichaam energie uit vet en gaat de oxidatie van vetzuren gepaard met de vorming van ketonlichamen.

Het ketogene dieet kan in zijn klassieke vorm worden gebruikt, er zijn ook aanpassingen zoals het cyclische ketogene dieet of het keto MCT-dieet. Het betreden van de staat van ketose brengt een aantal gezondheidsvoordelen met zich mee: het ondersteunt de vetverbranding, normaliseert de bloedglucose- en insulinespiegels, ondersteunt de werking van het zenuwstelsel en het cardiovasculaire systeem. Het ketogene dieet is een erkende methode voor de behandeling van medicijnresistente epilepsie, en er wordt steeds meer te weten gekomen over de rol van het ketogeen dieet bij het ondersteunen van de behandeling van kanker.

Atkins dieet

Het Atkins dieet is een populair koolhydraatarm dieetplan dat in de jaren zestig is ontwikkeld door cardioloog Robert C. Atkins. Het Atkins dieet beperkt koolhydraten terwijl de eiwit- en vetinname worden verhoogd. Vetten vormen ongeveer 60% van het dieet.

Het Atkins dieet bestaat uit verschillende fasen. Volgens het Atkins dieet zijn zwaarlijvigheid en gerelateerde gezondheidsproblemen, zoals diabetes type 2 en hartaandoeningen een gevolg van een typisch vetarm en koolhydraatrijk dieet. Het Atkins dieet stelt dat het eten van te veel koolhydraten – vooral suiker, witte bloem en andere geraffineerde koolhydraten, leidt tot onevenwichtigheden in de bloedsuikerspiegel, gewichtstoename en cardiovasculaire problemen. Daarom richt het Atkins dieet zich op het beperken van koolhydraten en stimuleert het de consumptie van meer eiwitten en vetten. Het Atkins dieet is echter geen eiwitrijk dieet. Zoals veel diëten, evolueert het Atkins dieet voortdurend. Een variant daarvan is zelfs meer groenten met een hoog vezelgehalte.

Paleo dieet

Het paleo dieet is een dieetplan wat als basis stelt dat onze leefwijze en ook ons voedsel van vroeger vele beter was dan van nu. Het paleo dieet omvat meestal mager en goed vlees, liefst verse vis, redelijk veel fruit, liefst groene groenten, veel soorten noten en ook veel zaden. Dus echt het oervoedsel dat heel vroeger werd verkregen door te jagen en te verzamelen.

Het paleo dieet heet ook wel het paleolithische dieet, het steentijddieet, het jager-verzamelaarsdieet en het holbewonersdieet. Het doel van het paleo dieet is om terug te gaan naar de basis, hoe mensen vroeger aten toen ze aan het jagen en verzamelen waren. De grondgedachte voor een dergelijk dieet is dat het menselijk lichaam nooit aangepast is geweest, op een genetische wijze, aan de soorten voeding wat gepaard ging met de modernere landbouwpraktijken. Een sedentaire levensstijl en landbouw droegen bij tot een aanzienlijke verandering in het eetpatroon. De plotselinge verandering in het eetpatroon overtrof het aanpassingsvermogen van de mens en zijn lichaam.

Aangenomen wordt dat deze mismatch een factor is die bijdraagt ​​aan de opkomst van hart- en vaatziektes en vele andere aandoeningen.

Insulineresistentie en diabetes

Het belangrijkste metabolische gevolg van het consumeren van koolhydraten is een verhoging van de bloedglucosespiegels, evenals een plotselinge uitbarsting van insuline. Als bij elke maaltijd koolhydraten worden ingenomen, gaat constante hyperglykemie gepaard met hyperinsulinemie. Als insuline constant wordt gesynthetiseerd door de alvleesklier, worden de cellen van het lichaam minder gevoelig voor de werking van dit hormoon. Dit betekent dat cellen geleidelijk hun vermogen verliezen om glucose als energiebron te gebruiken. Geleidelijk aan neemt het glucosegehalte in het bloed toe, wat een impuls is voor de alvleesklier om nog meer insuline af te scheiden. Daardoor kan een vicieuze cirkel ontstaan,die zeer moeilijk te doorbreken is. Dit leidt tot de ontwikkeling van insulineresistentie en vervolgens diabetes type 2.

De aanname van een koolhydraatarm dieet is het elimineren van de negatieve invloed van suikers op de gezondheid, en dit geldt vooral voor het voorkomen van diabetes. Een significante vermindering van de toevoer van koolhydraten in de voeding bevordert continue sprongen in de bloedglucose- en insulinewaarden. Normalisatie van glucose- en insulinespiegels vermindert het risico op het ontwikkelen van insulineresistentie en diabetes aanzienlijk. En bij mensen die al door deze ziekten zijn getroffen, kun je met een koolhydraatarm dieet de insulinegevoeligheid verbeteren, de bloedglucosewaarden normaliseren en de ontwikkeling van diabetescomplicaties als gevolg van de intensivering van eiwit glycatieprocessen beperken.

Veel studies bevestigen het positieve effect van een koolhydraatarm dieet bij mensen met T2D. Het is onder andere getoond hoge effectiviteit van een koolhydraatarm dieet bij het verlagen van het gehalte aan geglyceerd hemoglobine HbA1c. Geglyceerd hemoglobine is een vorm van hemoglobine (bloedpigment) gecombineerd met een glucosemolecuul. Het niveau van geglyceerd hemoglobine helpt bij het schatten van de mate van glycemische controle over de afgelopen 2-3 maanden.

Patiënten met diabetes type 2 die een koolhydraatarm dieet volgen, kunnen rekenen op een significante verlaging van het gehalte aan geglyceerd hemoglobine, evenals het gehalte aan nuchtere glucose. Een dergelijke uitgebreide verbetering van de glycemie maakt het mogelijk om de dosering van hypoglycemische geneesmiddelen te verlagen.

Mensen met diabetes type 2 kunnen baat hebben bij een koolhydraatarm dieet. Het dieet ondersteunt perfect gewichtsvermindering – en hoe minder vet in het lichaam, hoe lager de insulineresistentie.

Hart- en vaatziekten

Hart- en vaatziekten zijn één van de belangrijkste doodsoorzaken in Nederland. Koolhydraatarme dieëten ondersteunen het verlies van lichaamsvet, inclusief abdominale obesitas. Lichaamsvet kan bijzonder gevaarlijk zijn voor de gezondheid. Het verminderen van het lichaamsgewicht vertaalt zich in een verminderd risico op het ontwikkelen van hypertensie of ischemische hartziekte.

Het eerder genoemde gunstige effect van een koolhydraatarm dieet op de glucose- en insulinestofwisseling is ook van belang voor de conditie van het cardiovasculaire systeem. Het verminderen van het fenomeen van eiwitglycatie helpt het endotheel van bloedvatwanden te beschermen tegen atherosclerotische veranderingen.

Door een dieet met een beperkt koolhydraatgehalte te gebruiken, kun je het lipidenprofiel normaliseren. Met het dieet kun je het totale en LDL-cholesterolgehalte verlagen en het HDL-cholesterolgehalte verhogen. Dergelijke veranderingen in het bloedlipidenprofiel, gecombineerd met de verlaging van de glycemie, kunnen bijdragen tot het beperken van de ontwikkeling van atherosclerotische laesies, die kunnen leiden tot hypertensie, ischemische hartziekte, myocardinfarct of beroerte. Koolhydraatarme diëten kunnen ook de arteriële endotheliale functie, lagere niveaus van pro-inflammatoire cytokines, C-reactief proteïne, homocysteïne en adipocytokines verbeteren.

Kortom, koolhydraatarme diëten hebben gunstige effecten op gewichtsverlies en cardiovasculaire risicofactoren. Een dergelijk voedingsmodel is daarom een ​​uitstekende preventie van hartziekten, evenals een aanvulling op de therapie van hart- en vaatziekten.

Koolhydraatarm dieet en afvallen

Een alternatieve opvatting is dat voedingscomponenten een belangrijke rol spelen bij het produceren van obesitas veroorzakende hormonale reacties, en dat bepaalde soorten koolhydraten het homeostatische mechanisme dat gewichtsverlies beperkt, kunnen veranderen. Het op koolhydraten-insuline gebaseerde model van obesitas stelt dat een koolhydraatrijk/vetarm dieet hyperinsulinemie veroorzaakt die vetafzetting bevordert en de glucose- en lipidencirculatie vermindert, waardoor honger toeneemt en de stofwisseling in het hele lichaam wordt vertraagd.

In deze visie is te veel eten een gevolg van de toename van obesitas, niet de hoofdoorzaak. Insuline is het sterkste anabole hormoon dat de opname van glucose in weefsels bevordert, de afgifte van vetzuren uit vetweefsel remt, remt de aanmaak van ketonen uit de lever en stimuleert de afzetting van vet en glycogeen. Een hoog insulinegehalte remt daarom de processen van de vetverbranding. Koolhydraten in de voeding zijn de belangrijkste oorzaak van insulinesecretie. Aangezien koolhydraten de belangrijkste bron van glucose zijn, kan het verminderen van hun inname leiden tot een vermindering van de insulinebehoefte, een verbeterde insulinegevoeligheid en een vermindering van postprandiale glycemie.

Het blijkt dus dat bij het samenstellen van een afslankdieet niet zozeer de calorieën zelf de sleutel zijn, maar de juiste verhoudingen van macronutriënten. Door de consumptie van koolhydraten te beperken kun je het insulinegehalte in het bloed laag houden, en dit zijn ideale omstandigheden om vet te verbranden. Bovendien zorgt het ontbreken van schommelingen in de bloedglucosewaarden ervoor dat je een verzadigd gevoel behoudt en vermindert het verlangen om te snoepen en te snacken. Het handhaven van de juiste glucosespiegel en de hoge energetische waarde van vetten zorgen ervoor dat een koolhydraatarm dieet niet gepaard gaat met een hongergevoel, waardoor het dieet makkelijk vol te houden is. En gewichtsverlies bij het dieet is snel merkbaar.

Het gebruiken van een koolhydraatarm dieet staat het leiden van een actieve levensstijl niet in de weg. Mensen die regelmatig sporten proberen meestal een dieet samen te stellen op basis van koolhydraten, omdat ze worden beschouwd als de beste bron van snel vrijkomende energie. Een koolhydraatarm dieet heeft echter geen gebrek aan energiebronnen. We hebben zowel vetten als eiwitten, waaruit glucose kan worden gesynthetiseerd in het proces van gluconeogenese. En voor mensen die intensief trainen is er een variant in het leven geroepen, het zogenaamde koolhydraten laden. De meeste dagen van de week wordt een koolhydraatarm dieet gevolgd en gedurende twee dagen wordt de inname van koolhydraten verhoogd tot wel 80%. Hierdoor is het mogelijk om de glycogeenvoorraden regelmatig aan te vullen.

Dieet, bijvoorbeeld koolhydraatarm, en kanker

In het lichaam van een persoon die aan kanker lijdt, neemt de vraag naar glucose toe, wat het gevolg is van de metabole specificiteit van kankercellen. Kankercellen vertonen een sterk verhoogde behoefte aan energie en voedingsstoffen. Tumoren worden gekenmerkt door intensieve celdeling. De consumptie van eiwitten of glucose neemt toe en het basismetabolisme van een persoon die aan kanker lijdt, neemt gemiddeld met 10 – 20% toe. De voedingsstrategie in het verloop van kanker moet daarom gericht zijn op het verstrekken van de juiste hoeveelheid calorieën, en tegelijkertijd op het beperken van de suikerconsumptie.

Van jaar tot jaar tonen steeds meer klinische onderzoeken de voordelen aan van het gebruik van een koolhydraatarm dieet bij kanker. Het blijkt dat een aanzienlijke vermindering van de hoeveelheid geconsumeerde koolhydraten en vervanging ervan door vetten kan helpen om de vermenigvuldiging van kankercellen te remmen.

Wie moet kiezen voor een koolhydraatarm dieet?

Een koolhydraatarm dieet is een oplossing voor iedereen die volledig voor zijn gezondheid wil zorgen. Dit voedingsmodel is ideaal voor zowel preventie als ondersteuning bij de behandeling van tal van ziekten. Het dieet wordt aanbevolen bij insulineresistentie of diabetes type 2. Mensen die een bijzonder risico lopen om diabetes te ontwikkelen, moeten ook voor een dergelijk dieet kiezen.

We hebben het over mensen met overgewicht, die lijden aan het polycysteus ovariumsyndroom, die een sedentaire levensstijl leiden of vrouwen die zijn getroffen door zwangerschapsdiabetes. Ook voor mensen die willen afvallen is een koolhydraatarm dieet aan te raden.

Het beperken van de consumptie van koolhydraten werkt goed voor mensen die last hebben van stemmingswisselingen, depressies en verminderde concentratie. Dit dieet is ideaal voor mensen die lijden aan hart- en vaatziekten of het risico lopen deze ziekten te krijgen, en ook voor degenen met afwijkingen in het lipidenprofiel, hypertensie, atherosclerose.

Kortom, iedereen die een uitstekende gezondheid en een onberispelijk figuur wil behouden, kan besluiten om een ​​koolhydraatarm dieet te volgen. Dit dieet kan zowel worden gebruikt om specifieke therapeutische doelen te bereiken als voor een permanent model van gezond eten.

Koolhydraatarm dieet alleen met ondersteuning van een diëtist

Een koolhydraatarm dieet vereist een hoog voedingsbewustzijn, aangezien het een dieet is dat een aanzienlijke verandering van bestaande eetgewoonten vereist. Het beperken van koolhydraten moet gepaard gaan met het opnemen van verschillende bronnen van vet in de voeding, evenals het behouden van een optimale toevoer van eiwitten. Bij het elimineren van de meeste koolhydraatproducten mag je niet vergeten voldoende vezels aan te houden.

Bovendien is het goed als veranderingen in voeding maar geleidelijk worden ingevoerd, dan kun je namelijk tijdelijke zwakte, slaperigheid en hoofdpijn voorkomen die gepaard gaan met een plotselinge vermindering van koolhydraten. Daarom is het ook de moeite waard om de hulp in te roepen van een diëtist die jouw gezondheid beoordeelt en het dieetplan aanpast aan jouw individuele aanleg.

Elk dieet, niet alleen koolhydraatarme diëten, moet door een voedingsdeskundige voor een specifieke persoon worden ontwikkeld. Het wordt echter niet aanbevolen om menu’s te gebruiken die algemeen beschikbaar zijn op internet. En in het geval van het koolhydraat arm dieet is de hulp van een diëtist bijzonder belangrijk, omdat de introductie ervan een vakkundige manipulatie van de hoeveelheid koolhydraten vereist.

Een diëtist helpt bij het uitvoeren van een dieet en voert dit constant of voor een bepaalde periode uit; de hulp van een specialist is ook van onschatbare waarde bij het beoordelen van de effecten van een dieet wanneer het voor een specifiek doel wordt gebruikt (gewichtsverlies, herstel van normoglykemie of insulinegevoeligheid).